Không thể và không chỉ là hoạt động sinh lợi đơn thuần. Một học giả nổi tiếng của Việt Nam - ông Đặng Huy Trứ (1825-1874) đã có một tư tưởng kinh tế rất minh triết. Ông là người Việt Nam đầu tiên đặt ra và giải quyết vấn đề đạo đức của những người làm kinh tế trong bộ máy nhà nước dưới thời nhà Nguyễn. Ông viết: "Làm ra của cải là một đạo lí lớn không được coi thường". Đó là quan hệ giữa lợi và đạo đức, giữa lợi ích kinh tế và đạo tâm trong sáng mà người làm kinh tế phải giữ. Về quan hệ giao thương, hội nhập thì câu đối sau của ông cho tới nay vẫn đáng trân trọng, giữ gìn: “Lợi lộ tứ phương tuy quảng khoát/ Đạo tâm nhất phiến mỗi căng trì", (Nghĩa là: Đường lợi bốn phương tuy rộng mở./ (nhưng) đạo tâm một tấm chẳng thể suy vi).
Kinh doanh là làm giàu, tìm kiếm lợi nhuận, làm sao có nhiều tiền của nhưng không thể vô đạo, tham lam vô sỉ, đê tiện, kiếm tiền bằng bất cứ giá nào, vì như vậy việc tìm kiếm lợi nhuận sẽ làm đảo lộn mọi giá trị tự nhiên của con người: "Tiền biến trung thành phản, yêu thành ghét, ghét thành yêu, đức hạnh thành thói xấu, thói xấu thành đức hạnh, tớ thành chủ, chủ thành tớ, ngu thành khôn, khôn thành ngu”... cho nên nó là sự lẫn lộn phổ biến và sự thay thế phổ biến mọi sự vật, nghĩa là thế giới lộn ngược, là sự lẫn lộn và sự thay thế tất cả những phẩm chất tự nhiên có tính người" (Mác và Ăng-ghen, tuyển tập, 1980, t1, tr135). Do vậy, xây dựng nhân cách doanh nhân là việc hệ trọng trong mọi nền kinh tế, càng trở nên cấp bách, là một trong những điều kiện sống còn của định hướng XHCN trong nền kinh tế thị trường nước ta hiện nay.
Những năm vừa qua, sau khi gia nhập WTO, nền kinh tế Việt Nam đã có những bước tăng trưởng khá, đời sống nhân dân được cải thiện, chúng ta đã bước vào giai đoạn trực tiếp với nền văn minh công nghiệp và giao thương toàn cầu. Nhưng không thể bỏ qua một thực tế hiển nhiên rằng từ khi bước vào thời đại văn minh công nghiệp hiện đại, thế giới vẫn chưa thoát khỏi: "Lòng tham lam đê tiện là linh hồn của thời đại văn minh từ ngày đầu của thời đại ấy cho đến tận ngày nay; giàu có, giàu có nữa và luôn luôn giàu có thêm. Không phải là sự giàu có của xã hội, mà là sự giàu có của cá nhân riêng rẽ nhỏ nhen đó là mục tiêu quyết định duy nhất của thời đại văn minh" (Mác và Ăng-ghen tuyển tập,1980, t6, tr 271). Vì vậy, muốn đạt tới sự giàu có, văn minh XHCN như ước vọng của Đảng thì nền kinh tế thị trường định hướng XHCN phải khắc phục được tồn tại trên, phải hướng kinh tế vào phục vụ con người và cộng đồng, gia tăng tính ĐẠO LỚN - TÍNH NGƯỜI - một giá trị minh triết truyền thống của dân tộc - trong đó có cả đạo lí và pháp lí - cho tất cả những ai muốn dấn thân vào con đường kinh doanh làm giàu, giàu không chỉ cho mình, vì mình với bất cứ giá nào mà còn phải vì "dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh".
|
|
.jpg)
Lịch sử cho thấy, mỗi thời đại kinh tế đều sinh ra đội ngũ doanh nhân với những phẩm chất và tài năng phù hợp. Nền kinh tế thị trường hiện đại hình thành và phát triển đến nay đã 300 năm, trong đó thời đại kinh tế công nghiệp kéo dài từ cuối thế kỉ XVIII đến cuối thế kỉ XX. Thế hệ doanh nhân ấy đã tạo ra và tích luỹ một lượng của cải khổng lồ, làm cho CNTB phát triển mà nhân loại phải trả giá quá đắt về mặt xã hội và môi trường. Đồng thời, cũng tạo ra tiền đề về nhiều mặt để chuyển sang thời đại kinh tế tri thức với những đặc điểm là: Vốn tri thức và đội ngũ những nhà khoa học - kĩ thuật trở thành lực lượng sản xuất mới, giữ vai trò quyết định sự phát triển của kinh tế - xã hội; thành thế mạnh cạnh tranh trên toàn cầu. Do đó, mục tiêu kinh doanh đang chuyển từ tăng trưởng của cải là ưu tiên hàng đầu sang kết hợp giữa tăng trưởng vật chất (của cải) và phát triển con người. Sự phát triển con người trong kinh tế thị trường hiện tại đang chuyển mạnh từ con người kinh tế sang con người văn hoá.
Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta, trong vài thập niên vừa qua, vai trò của doanh nhân được xác định như một đạo quân chủ lực xây dựng và phát triển kinh tế. Do đó, doanh nhân Việt Nam cũng đã có bước trưởng thành và đóng góp đáng kể. Tuy nhiên, đứng trước yêu cầu phát triển kinh tế đất nước theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế hiện nay và trong nhiều năm tới thì đội ngũ doanh nhân còn quá non yếu, nhiều bất cập; do đó xây dựng năng lực và nhân cách (bản lĩnh) cho đội ngũ doanh nhân Việt Nam đang là đòi hỏi hết sức cấp bách.
Nền kinh tế Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, đang trong tình trạng yếu kém về khoa học, công nghệ và kĩ thuật, về quản lí kinh tế, về luật pháp và kinh nghiệm giao thương quốc tế cả ở tầm vĩ mô và vi mô. Cùng với hiện tượng sa đọa đạo đức trong kinh doanh, quản lí đất nước và đời sống xã hội, nhưng lại buộc phải gia nhập ngay vào nền kinh tế thị trường, toàn cầu hoá thì quả là một vấn đề lớn của đất nước. Trong khi việc vận dụng những giá trị minh triết Việt vào việc xây dựng nhân cách doanh nhân Việt Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế là hết sức cấp thiết; có ý nghĩa như tìm về nguồn lực nội sinh tiềm tàng của dân tộc, tựa như 100 năm về trước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi hãy biết phát huy sức mạnh tinh thần của nền văn hoá dân tộc mà đem sức ta giải phóng cho ta.
