Khi đế quốc Mỹ mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược nước ta, thực hiện chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước, từ phong trào “Ba sẵn sàng” và “Năm xung phong” của Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, đã có hơn 280 nghìn nam, nữ thanh niên tình nguyện tiếp bước cha anh lên đường, quyết tâm “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.

Ngày 21/6/1965, ở miền Bắc và trên mặt trận đường Trường Sơn, lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước được thành lập với hơn 140 nghìn cán bộ, chiến sĩ, đã có mặt trên khắp mọi tuyến đường ra trận, hăng hái chiến đấu, lao động sáng tạo, học tập, rèn luyện, sẵn sàng hy sinh anh dũng hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Trong những năm tháng tiếp theo, chiến tranh càng ác liệt, lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước càng được tăng cường. Giai đoạn 1965-1975, đã có 24 địa phương trên cả nước huy động 271 nghìn cán bộ, chiến sĩ TNXP phục vụ chiến đấu, tham gia chiến đấu, lập hàng loạt chiến công trên khắp các mặt trận, góp phần giành thắng lợi cuộc chiến tranh ngăn chặn của đế quốc Mỹ.

Chỉ trong 10 năm, lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước đã mở 102 con đường chiến lược với tổng chiều dài hơn 4,1 nghìn km; vận chuyển hơn 100 nghìn tấn vũ khí, đạn, lương thực; trực chiến, chốt giữ gần 3 nghìn trọng điểm thường xuyên bị đánh phá ác liệt; san lấp hàng chục nghìn hố bom, phá gỡ hơn 10 nghìn bom địch các loại, bắn rơi 15 máy bay Mỹ, bắt sống gần 1 nghìn tên địch, phá hỏng 20 xe tăng, xe bọc thép, phục vụ gần 1 nghìn trận đánh…

Trên chiến trường Miền Nam, với tinh thần “Năm xung phong”, Tổng đội TNXP giải phóng miền Nam đã anh dũng, kiên cường cùng bộ đội trên các chiến trường tham gia chiến đấu, phục vụ chiến dấu. Ngày 20/4/1965, đơn vị TNXP giải phóng miền Nam đầu tiên ra đời với 108 cán bộ, đội viên và sau này lên gần 5 nghìn người.

Lực lượng TNXP giải phóng miền Nam đã phục vụ 641 trận đánh, trực tiếp chiến đấu hơn 40 trận, bắt sống 856 tên địch, bắn rơi 5 máy bay Mỹ, phá 20 xe tăng; làm, sửa chữa hàng trăm km đường, hàng nghìn km hầm hào, xây 8 bệnh viện, 272 kho quân dụng; vận chuyển hơn 23 nghìn tấn hàng, gần 10 nghìn thương binh, đưa 18 nghìn lượt bộ đội qua sông, chăm sóc và nuôi dưỡng hơn 2nghìn thương binh…

Trước những chiến công dũng cảm, hy sinh quên mình của lực lượng TNXP, ngày 12/1/1967, tại Đại hội thi đua các Đội TNXP chống Mỹ cứu nước ở Thủ đô Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tới thăm và phát biểu ý kiến.

Điểm lại những thành tích xuất sắc của lực lượng TNXP trên các mặt trận, nhất là những cá nhân, tập thể đã được phong tặng danh hiệu anh hùng, Người ân cần giảng giải: “Nhờ đâu mà chúng ta trở thành anh hùng? Nhờ có Đảng giáo dục, có Đoàn giúp đỡ, có nhân dân bồi dưỡng cho nên chúng ta mới có anh hùng. Anh hùng ấy không phải là anh hùng của một cá nhân, vì dân tộc ta anh hùng, nước ta anh hùng, nhân dân ta anh hùng, Đảng ta anh hùng, cho nên mới nảy sinh nhiều đơn vị anh hùng và nhiều người anh hùng”…

Động viên các cán bộ, chiến sĩ lực lượng TNXP, Bác nói: “Vì vậy những đơn vị và người được tặng danh hiệu trước đây đã cố gắng, nay lại phải khiêm tốn hơn học tập và cố gắng hơn. Các cháu nào đã là anh hùng thì phải cố gắng tiến lên nữa, các cháu nào chưa anh hùng thì cố gắng phấn đấu để trở thành anh hùng”.

Trong 55 năm qua, lực lượng TNXP luôn khắc ghi lời dạy của Bác, coi đây là bài học ân cần, sâu sắc, là phương hướng, phương châm hành động, cổ vũ, động viên thế hệ trẻ biết vượt mọi khó khăn, gian khổ, nỗ lực rèn luyện, phấn đấu tiếp nối truyền thống anh hùng dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.

Nhiều năm trở lại đây và nhất là giai đoạn 2019-2021, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và Hội Cựu TNXP Việt Nam đã tích cực phối hợp triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, giáo dục truyền thống, giao lưu, tìm hiểu về lịch sử cách mạng của Đảng, đất nước, của Đoàn và lực lượng TNXP cho đoàn viên, thanh thiếu niên và hội viên cựu TNXP.

Tiêu biểu, có việc phối hợp xây dựng khu tưởng niệm TNXP C283; tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm 60 năm mở đường Trường Sơn, 60 năm mở đường chiến lược 12B Hòa Bình, 70 năm Ngày truyền thống lực lượng TNXP Việt Nam, 70 năm Ngày Bác Hồ tặng thơ TNXP; phối hợp các đơn vị liên quan xây dựng, nâng cấp Khu di tích lịch sử Ngã ba Cò Nòi; hoàn thiện “Bản đồ số hóa các di tích lịch sử TNXP”…

Theo các thống kê tại chương trình giao lưu trực tuyến kỷ niệm 55 năm Ngày Bác Hồ đến thăm và nói chuyện tại Đại hội thi đua các Đội TNXP chống Mỹ cứu nước, diễn ra sáng 12/1 tại Hà Nội, 2 bên đã phối hợp rà soát các trường hợp TNXP chưa được hưởng chế độ, chính sách.

Cụ thể, hiện có hơn 51 nghìn TNXP và hơn 4,2 nghìn TNXP bị thương chưa được hưởng chế độ, chính sách. Đồng thời, có 382 TNXP hy sinh chưa được công nhận liệt sỹ; hơn 24,7 nghìn TNXP chưa được hưởng bảo hiểm y tế; hơn 9,6 nghìn TNXP và con đẻ bị nhiễm chất độc hóa học chưa được giải quyết chế độ và gần 1 nghìn TNXP cô đơn, không nơi nương tựa chưa được hưởng trợ cấp hằng tháng.

Đáng chú ý, Hội Cựu TNXP Việt Nam và Trung ương Đoàn đã thống nhất đề nghị Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm, đề nghị Quốc hội xem xét, bổ sung vào Luật Thi đua, Khen thưởng hình thức khen thưởng “Huy chương TNXP vẻ vang” để tặng, truy tặng những TNXP hoàn thành nhiệm vụ các thời kỳ kháng chiến, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Được biết, trong giai đoạn 2022-2025, 2 bên sẽ tích cực đẩy mạnh nhiều nội dung phối hợp với các trọng tâm như: số hóa dữ liệu TNXP, các địa điểm lịch sử của TNXP; tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước xét tặng “Huy chương TNXP vẻ vang”; phối hợp các bộ, ngành xác nhận phiên hiệu các đơn vị TNXP từng thành lập, hoạt động trong các thời kỳ và giải quyết chế độ, chính sách cho những TNXP thuộc trường hợp còn tồn đọng.

Hải Đăng