Năm 2010 kết thúc Chương trình hành động thúc đẩy quan hệ Việt Nam- châu Phi giai đoạn 2008- 2010, ông có thể đưa ra những đánh giá?

- Chương trình hành động thúc đẩy quan hệ Việt Nam- châu Phi nhằm đẩy mạnh trao đổi thương mại và hợp tác công nghiệp giữa Việt Nam với một số thị trường trọng điểm tại châu Phi. Đầu tiên là định hình hiện trạng quan hệ, chỉ ra phương hướng và các lĩnh vực hợp tác cụ thể với một nước châu Phi có tiềm năng nhất, trên cơ sở đó tham mưu nội dung chuyên ngành cho các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo Đảng và Nhà nước... và kết quả đã ký nhiều thỏa thuận quan trọng, mở đường cho doanh nghiệp Việt Nam vào châu Phi.

Ông Lý Quốc Hùng- Vụ trưởng Vụ Thị trường Châu Phi, Tây Á, Nam Á

Thứ hai, góp phần tạo dựng cơ sở pháp lý làm nền tảng cho quan hệ iệt Nam- châu Phi. Bộ Công Thương đã chủ trì và phối hợp với các bộ, ngành tổ chức, tham dự các kỳ họp ủy ban liên chính phủ giữa Việt Nam và các nước châu Phi,tổ chức thành công Phiên chuyên đề trong khuôn khổ Hội thảo Quốc tế iệt Nam- châu Phi lần hai, phối hợp với các cơ quan hữu quan giải tỏa ách tắc xuất khẩu sang châu Phi, vận động Nam Phi và Ai Cập công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường.

Thứ ba, đẩy mạnh xúc tiến thương mại và đầu tư, khảo sát thị trường, nghiên cứu chính sách, giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường châu Phi.Các hoạt động xúc tiến thương mại chuyên ngành cũng được tổ chức với sự phối hợp của Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (OIF), Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC) như các cuộc gặp người mua- người bán các mặt hàng gạo, dệt may, bông,hội thảo hợp tác chế biến nông sản…

Các thương vụ tại châu Phi cũng thể hiện được vai trò “đầu cầu”, tổ chức nhiều đoàn doanh nghiệp Việt Nam tham gia hội chợ tại châu Phi và ngược lại,phát hiện các doanh nghiệp châu Phi lừa đảo giúp doanh nghiệp phòng tránh rủi ro.

Thứ tư, nâng lên một bước công tác thông tin,tuyên truyền, phối hợp với VCCI, các hiệp hội ngành hàng, địa phương tổ chức hội thảo giới thiệu thị trường châu Phi, cung cấp thông tin, xuất bản sách chuyên sâu về thị trường châu Phi.

Thưa ông, điều đó đã lý giải cho kết quả  tích cực trong quan hệ thương mại và đầu tư Việt Nam- châu Phi?

- Dù ảnh hưởng tác động của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới, xuất khẩu của Việt Nam sang châu Phi vẫn đạt mức tăng trưởng đáng khích lệ. Năm 2008, Việt Nam xuất khẩu sang châu Phi 1,33 tỷ USD hàng hóa các loại, tăng 95%; năm 2009 đạt 1,62 tỷ USD, tăng 22% và năm 2010 trên 2,1 tỷ USD, tăng 30%. Thị trường xuất khẩu vào châu Phi được mở rộng, Việt Nam đã trao đổi thương mại với tất cả 53 nước châu Phi. Đáng chú ý là thương mại với châu Phi, Việt Nam luôn xuất siêu.

Bên cạnh thương mại tích cực, hợp tác công nghiệp iệt Nam- châu Phi cũng rất sôi động. Hết năm 2010, Việt Nam có nhiều dự án lớn về thăm dò, khai thác dầu khí với tổng vốn đầu tư 360,36 triệu USD. Trong đó, dự án tại Angiêri đã phát hiện có dầu và khí, dự án tại Mađagaxca cũng có kết quả khả quan và Việt Nam còn tham gia một số dự án dầu khí tại Camơrun, Tuynidi và ký thoả thuận hợp tác dầu khí với Môdămbích, Ăngôla, Sudan… Ngoài dầu khí, Việt Nam có một số dự án lớnnhư dự án nhà máy sản xuất phân DAP trị giá 800 triệu USD tại Marốc, dự án viễn thông của Vieteltại Môdămbích.

Không chỉ xuất khẩu, châu Phi còn là nguồn cung cấp nhiều loại nguyên liệu quan trọng cho sản xuất trong nước. Năm 2009, Việt Nam mua từ châu Phi 550 triệu USD hàng hóa các loại và năm 2010khoảng 700 triệu USD với các thị trường nhập khẩu chính là Nam Phi, Bờ Biển Ngà, Tanzania, Nigiêria và Ghana.

Có thể nói rằng thương mại Việt Nam- châu Phi đã được nâng lên nhưng vẫn còn những khó khăn nếu khắc phục được sẽ giúp khơi dòng xuất khẩu vào châu Phi mạnh mẽ hơn?

- Doanh nghiệp Việt Nam hiện vẫn gặp nhiều khó khăn trong xuất khẩu sang châu Phi. Trước tiên là khả năng thanh toán hạn chế nên dù nhu cầu của châu Phi lớn nhưng các doanh nghiệp châu Phi thường đề nghị mua hàng trả chậm. Đây là rào cản lớn nhất đối với các nhà xuất khẩu Việt Nam.

Tình hình chính trị bất ổn định do xung đột nội bộ, mâu thuẫn sắc tộc, tôn giáo, tranh giành quyền lực với một số điểm nóng mới đã xuất hiện ở Bờ Biển Ngà, Tuynidi, Angiêri, Môritani, Ai Cập… làm ảnh hưởng lớn tới hoạt động thương mại.

Châu Phi có hạ tầng thương mại, thông tin liên lạc kém phát triển khiến việc tìm hiểu thông tin về thị trường hạn chế, dẫn tới khó khăn trong việc xác định các mặt hàng xuất khẩu, khó tìm hiểu và liên lạc với đối tác trong khi mạng lưới cơ quan đại diện thương mại của Việt Nam ở châu lục này quá mỏng, mới có 5 trên tổng số 53 nước.

Một vấn đề nữa là hiện tượng lừa đảo thương mại tại Tây Phi và Trung Phi mấy năm gần đây khá thường xuyên, gây lo ngại cho một bộ phận doanh nghiệp. Tình trạng quan liêu hành chính ở châu Phi cũng khiến kinh doanh ở châu Phi mất nhiều thời gian và chi phí.

Đề án “Phát huy khả năng của các doanh nghiệp thương mại tổng hợp trong việc đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường châu Phi” Bộ Công Thương đưa ra có thể tạo đột phá?

- Với khó khăn trên, thúc đẩy xuất khẩu vào châu Phi cần có những doanh nghiệp có năng lực mạnh làm đầu mối. Bởi vậy, để nâng cao năng lực thâm nhập thị trường châu Phi, tháng 10/2010, Bộ Công Thương đã phê duyệt Đề án “Phát huy khả năng của các doanh nghiệp thương mại tổng hợp trong việc đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường châu Phi”.

Đối tượng được hỗ trợ theo đề án này là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu tổng hợp có mong muốn và kế hoạch kinh doanh lâu dài với thị trường châu Phi, năng lực kinh doanh quốc tế, tài chính mạnh thực hiện được hợp đồng xuất nhập khẩu lớn, làm đầu mối và qua đó mở đường cho các doanh nghiệp khác. Đồng thời, đề án cũng xác định 9 thị trường đầu mối và 3 nhóm mặt hàng trọng điểm để thúc đẩy xuất khẩu vào châu Phi.

Hoạt động xúc tiến thương mại được đẩy mạnh theo hướng cụ thể hơn như tổ chức các đoàn mua hàng của châu Phi vào Việt Nam tham dự hội chợ, giao thương, ký hợp đồng với các doanh nghiệp đầu mối, vận động các tổ chức quốc tế cung cấp thông tin đối tác châu Phi. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương tiếp tục hỗ trợ tổ chức các đoàn xúc tiến thương mại, bảo lãnh các hợp đồng xuất khẩu lớn; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia đấu thầu cung cấp hàng hoá cho châu Phi.

Xin ông cho biết trọng tâm công tác thị trường khu vực châu Phi năm 2011?

- Thực hiện chỉ tiêu tăng xuất khẩu 20%, công tác thị trường khu vực châu Phi tiếp tục tập trung vào xây dựng cơ sở pháp lý, định hướng và mở đường cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Theo đó, ưu tiên lớn nhất thúc đẩy và tăng cường hợp tác song phương với các nước, triển khai kết quả các kỳ họp ủy ban liên chính phủ, rà soát việc thực hiện các hiệp định và thoả thuận đã ký và đề xuất đàm phánký thoả thuận mới…

Một công việc quan trọng là triển khai Đề án “Phát huy khả của các doanh nghiệp thương mạitổng hợp trong việc đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường châu Phi”, tìm hiểu khả năng mở kho ngoại quan ở một số nước châu Phi.        

Chương trình XTTM trọng điểm sẽ tập trung vào Kenya, Ai Cập, khảo sát thị trường bông sợi tại Mali và Burkina Faso,tham gia hội chợ Senegal và Angiêri, nghiên cứu chính sách tại CH Trung Phi,tổ chức cuộc gặp bên mua/bên bán về gỗ tại Quy Nhơn, hội thảo ngân hàng Việt Nam và châu Phi tại Hà Nội, dự triển lãm đồnhựa tại Marốc, tổ chức triển lãm hàng Việt Nam tại Nigiêria.

Năm nay, Việt Nam sẽ mời các đoàn doanh nghiệp nhập khẩu từ châu Phi quy mô lớn vào Việt Nam tham gia hội chợ, triển lãm, gặp gỡ doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Namtại Tp. Hồ Chí Minh và Hà Nội.Công tác nghiên cứu, tuyên truyềntrong năm 2011được tổ chức trên diện rộng tập trung vào cơ hội kinh doanh,cảnh báo bất ổn chính trị, thay đổi chính sách thương mại.

Xin cảm ơn ông!