 |
Cho đến nay, đái tháo đường là căn bệnh nguy hiểm vì gây ra các biến chứng ghê gớm như loét chân, tay nhất là chân. Khi chân đã loét, không chỉ riêng chỗ loét tổn thương mà dây thần kinh của chân cũng tổn thương, mạch máu tổn thương, các tế bào, cơ quan của bộ phận chân đó cũng bị tổn thương khiến chân cứ hoại tử dần, dẫn đến cắt chân. Ngoài ra, đái tháo đường được xem là nguy hiểm bởi nó có thể gây chết người, đường huyết tăng cao gây hôn mê, gây nhiễm toan, bệnh nhân có thể tử vong.
Tuy nhiên có rất nhiều nhầm lẫn trong nhận thức của người dân khiến tình trạng và diễn biến bệnh có thể nặng hơn, chẳng hạn:
Bệnh tiểu đường có vấn đề gì đâu?
Trên thực tế, bệnh tiểu đường là nguyên nhân tử vong nhiều hơn cả bệnh ung thư vú và HIV/AIDS gộp lại. Bệnh tiểu đường type 2 chiếm tới 90% số trường hợp mắc bệnh nhưng lại thường xuyên được chẩn đoán muộn 7-10 năm (có khi hơn thế). Chẩn đoán muộn khiến cho bệnh nhân bị biến chứng nhiều hơn và nặng hơn. Thử máu định kỳ hàng năm cho đối tượng nguy cơ mắc cao là cách tốt nhất để phát hiện bệnh sớm.
Ăn quá nhiều đường gây ra bệnh tiểu đường?
Dĩ nhiên là mọi người không nên ăn nhiều chất đường vì đường không có lợi nhiều cho sức khỏe và có nhiều đồ ăn khác ngon hơn. Nhưng bản thân chuyện ăn nhiều đường không gây ra bệnh tiểu đường. Bằng chứng là vào thời bao cấp, chúng ta ăn rất nhiều gạo (một loại chất đường), ít chất béo và đạm hơn, nhưng lúc đó đâu có nhiều bệnh nhân tiểu đường.
Thừa cân gây ra bệnh tiểu đường?
Không đúng. Điều cần hiểu đúng là tình trạng thừa cân béo phì được coi là một trong những yếu tố nguy cơ gây bệnh. Có rất nhiều người thừa cân béo phì nhưng không bị mắc bệnh tiểu đường. Bệnh tiểu đường còn do nhiều yếu tố nguy cơ kết hợp như tuổi tác, lối sống ít vận động, tình trạng kháng insulin, tăng huyết áp, tăng mỡ máu, đa nang buồng trứng, stress, nhiễm độc, đẻ con to do mắc tiểu đường khi có thai, gen gây bệnh .và cả những nguyên nhân mà lúc này đây khoa học còn chưa biết hết.
Mắc bệnh tiểu đường có nghĩa là phải ăn khác người?
Người mắc tiểu đường không phải ăn chế độ ăn ‘kiêng’ khắt khe như đã từng được khuyến cáo. Thay vào đó là chế độ ăn theo hướng dẫn cho bất kỳ người khỏe mạnh bình thường nào khác. Đó là chế độ ăn giảm (không phải là tuyệt đối không ăn) chất béo động vật bão hòa (mỡ động vật, đặc biệt là mỡ trong phủ tạng); hãy ăn thực phẩm đa dạng về nguồn gốc; khối lượng ăn tùy theo thể trạng (nếu đang thừa cân: giảm lượng ăn; nhưng nếu đang thiếu cân: phải ăn nhiều hơn). Nếu như trước khi được chẩn đoán bệnh, bạn chưa ăn uống khoa học thì nay là thời điểm tốt để thay đổi.
Tiêm insulin có nghĩa là bệnh đã nặng?
Không phải như vậy. Với người mắc bệnh tiểu đường type 1 vì tụy không còn sản xuất được insulin thì nhất thiết cần tiêm insulin mới cho phép có cuộc sống ‘khá bình thường’. Trong trường hợp mắc bệnh tiểu đường type 2, ở giai đoạn sớm chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn hợp lý, tập thể dục và nếu cần dùng thuốc uống có thể đưa đường máu về bình thường. Khi thuốc uống không đủ hiệu lực nữa, việc tiêm insulin sẽ thực sự giúp làm chậm hoặc ngăn ngừa biến chứng. Bệnh tiểu đường có bản chất thiếu insulin so với mức cần thiết. Sự nặng nhẹ do các biến chứng quy định, không phải do việc tiêm insulin hay không (ví dụ một người bệnh tiểu đường type 2 chưa phải tiêm insulin nhưng đã bị nhồi máu cơ tim hoặc biến chứng mắt, thần kinh thì nặng hơn người đã tiêm insulin nhưng chưa có các biến chứng kia).
Đối với kiểm soát bệnh, nhiều sai lầm cũng có thể dẫn đến hiệu quả nghiêm trọng như:
Sai lầm 1: Không lưu trữ insulin đúng cách
Nhiều người lầm tưởng rằng nên bảo quản insulin ở nhiệt độ càng thấp càng tốt. Nhưng thực tế, nếu insulin bị đông lạnh hoặc được cất giữ ở nhiệt độ quá cao thì sẽ không còn tác dụng. Chính vì vậy, nhà sản xuất khuyến cáo rằng nên lưu trữ insulin trong ngăn mát của tủ lạnh (2 - 10oC) và tránh ánh nắng mặt trời. Thật sai lầm nếu bạn đang lưu trữ chúng trong bếp, ngăn kéo bàn làm việc, hay bàn cạnh gường ngủ.
Sai lầm 2: Không kiểm tra đường huyết đúng cách
Nếu bạn không biết cách kiểm tra đường huyết hoặc gặp khó khăn trong việc đọc chỉ số này trên máy đo tốt nhất hãy hỏi ý kiến của bác sỹ hoặc nơi mà bạn mua dụng cụ này. Thêm vào đó, bạn nên rửa tay kỹ trước khi thử nghiệm và không nên nặn ngón tay khi lấy máu mà nên để giọt máu chảy tự nhiên.
Sai lầm 3: Không theo dõi quá trình tiêm insulin
Bạn cần tham khảo ý kiến của bác sỹ để thiết lập một lịch trình tiêm insulin cụ thể. Liều lượng sử dụng đã được chỉ định cụ thể và nếu bạn dùng cả thuốc đường uống thì các bác sỹ sẽ cân bằng lại liều phù hợp. Điều bạn cần làm là theo dõi sát sao sau quá trình tiêm insulin bởi vì những tác động trong sinh hoạt hàng ngày như: thức ăn, căng thẳng tâm lý, hoạt động thể chất và bệnh mắc kèm cũng có thể ảnh hưởng đến liều insulin. Đồng thời kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên sẽ giúp bạn kiểm soát tốt được liều lượng insulin.
Sai lầm 4: Bỏ qua bữa ăn
Sai lầm lớn nhất và để lại hậu quả nhiều nhất nếu bạn bỏ qua bữa ăn. Vì lượng đường trong máu có thể giảm xuống quá thấp gây hạ đường huyết đặc biệt là sau khi bạn uống thuốc điều trị tiểu đường. Bạn nên chia đều các bữa ăn trong ngày bằng cách: thay vì ăn một hoặc hai bữa, bạn có thể ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày. Điều quan trọng là chế độ ăn của bạn nên hạn chế muối, đường và chất béo. Bạn nên tích cực ăn nhiều trái cây ít đường, rau xanh, đậu, ngũ cốc, cá… Nếu cần thiết bạn có thể tham khảo ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng.
Sai lầm 5: Không tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục giúp bạn duy trì một trọng lượng khỏe mạnh cũng như cơ thể dẻo dai, xua tan những căng thẳng và mệt mỏi trong cuộc sống hàng ngày. Đồng thời, duy trì tập luyện đều đặn giúp kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn, hạn chế sự đề kháng insulin. Tuy nhiên nên xây dựng một kế hoạch tập luyện hợp lý, không nên tập quá sức vì nó có thể làm hạ đường huyết của bạn. Bạn nên duy trì tập luyện đều đặn 30 – 45 phút mỗi ngày. Tập thể dục thường xuyên mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường
Sai lầm 6: Không chăm sóc bàn chân
Biến chứng loét bàn chân là một trong những biến chứng thần kinh phổ biến và đặc biệt nghiêm trọng ở người bệnh tiểu đường. Các dấu hiệu ban đầu bạn có thể gặp phải như châm chích, nóng rát bàn chân… Những triệu chứng này có thể dễ dàng bị bỏ qua, nhưng càng về sau lại càng trở nên nghiêm trọng. Bạn có thể hạn chế bằng cách kiểm tra bàn chân mỗi ngày, phát hiện sớm các vết sưng, vết cắt hoặc vết rộp, cắt móng chân thường xuyên. Bên cạnh đó, để giúp cho máu lưu thông tốt hơn, bạn có thể thực hiện các động tác massage hàng ngày, hạn chế ngồi hoặc đứng quá lâu một chỗ.
Sai lầm 7: Không tái khám sức khỏe định kỳ
Đừng quên kiểm tra sức khỏe định kỳ thường xuyên. Vì bệnh tiểu đường có thể sẽ làm phát sinh nhiều biến chứng nguy hiểm trên tim, mắt, gan, thận,… Khám sức khỏe đnh kỳ không những giúp bạn xác định được việc kiểm soát giá trị đường huyết có tốt không mà còn giúp phát hiện được sớm các dấu hiệu của biến chứng từ đó có hướng điều trì phù hợp để hạn chế tổn thương nghiêm trọng hơn. Tái khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm dấu hiệu của biến chứng tiểu đường
Sai lầm 8: Đặt mục tiêu không thực tế khi tập thể dục
Khi bắt đầu quá trình luyện tập, đặt mục tiêu là điều quan trọng, đặc biệt là khi bạn đã không hoạt động trong một thời gian dài. Tập quá nhiều trong một thời gian ngắn có thể khiến bạn đau và cảm thấy chán nản, thậm chí có thể bị tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Ví dụ như thay vì đi bộ nhiều, bạn nên đi nhẹ nhàng, đều đặn 10 phút mỗi ngày. Bạn cũng không nên thức dậy quá sớm vào buổi sáng để tập thể dục và tham khảo ý kiến của bác sỹ về môn thể thao nào bạn có thể tập luyện và tập bao nhiêu thời gian trong ngày.
Quan trọng nhất đối với bệnh nhân tiểu đường là cần tuân thủ chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.
|
Nguyễn Khánh Hòa |
