Dự và chủ trì ông Lê Thanh Đạo, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Đội Trung ương khóa 1; ông Hoàng Bình Quân, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Trưởng ban Đối ngoại Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Đội Trung ương khóa 3; anh Bùi Quang Huy, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Thường trực Trung ương Đoàn, Chủ tịch Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam; chị Nguyễn Phạm Duy Trang, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng ban Công tác thiếu nhi Trung ương Đoàn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Đội Trung ương; Giám đốc Học viện TTN Việt Nam Nguyễn Hải Đăng.

Tham dự chương trình có đại diện lãnh đạo Tỉnh ủy Cao Bằng và nhiều chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo tổ chức Đội các thời kỳ.

Phát biểu đề dẫn tọa đàm, anh Bùi Quang Huy, Bí thư Thường trực Trung ương Đoàn cho biết, trải qua 80 năm với những trang vàng sử Đội và hào khí truyền thống của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ngày càng sáng rọi. Với những cống hiến của Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và thiếu niên, nhi đồng Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng và Nhà nước đã tặng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh nhiều phần thưởng cao quý. Trước sự phát triển vượt bậc về khoa học công nghệ và sự vươn mình đột phá vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước.

“Hiện nay cả nước có trên 8,2 triệu đội viên, hơn 4,1 triệu thiếu niên và hơn 4,6 triệu nhi đồng; hơn 24.200 tổng phụ trách trong các trường học, cán bộ phụ trách thiếu nhi ở địa bàn dân cư; hàng ngàn cán bộ chuyên trách và đội ngũ cộng tác viên hoạt động trong các cơ sở Đội, Nhà thiếu nhi, đang ngày đêm miệt mài chăm lo cho sự phát triển của thế hệ măng non đất nước. Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành luôn dành sự quan tâm đặc biệt cho thiếu niên, nhi đồng và công tác trẻ em”, anh Huy nói.

Chương trình Tọa đàm “Đội TNTP Hồ Chí Minh – 80 mùa hoa lớn lên cùng đất nước”, là diễn đàn tôn vinh, trao đổi, chia sẻ về quá trình hình thành, phát triển, những thành tựu, đóng góp tổ chức Đội TNPT Hồ Chí Minh và khát vọng, tin tưởng về sự lớn mạnh và cống hiến của Đội trong tình hình mới. Đồng thời chỉ ra những bài học kinh nghiệm quý báu và đề xuất những giải pháp thiết thực, hiệu quả trong công tác chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng.

Nhân dịp này, anh Bùi Quang Huy đề nghị các đại biểu tập trung làm rõ một số vấn đề như: Lịch sử hình thành và phát triển của tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh; Thực tiễn và những kết quả đạt được trong tổ chức, triển khai các hoạt động, phong trào của Đội. Từ đó, đưa ra những bài học kinh nghiệm và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng trong sự nghiệp xây dựng đất nước và hội nhập quốc tế.

Chia sẻ về những điều Bác Hồ dạy thiếu nhi, GS.TS Hoàng Chí Bảo, Chuyên gia cao cấp, nguyên Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương gợi mở: “Có ý kiến cho rằng, trong 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên, nhi đồng, sao không thấy “Thương yêu cha mẹ”? và “Thực tế, Người rất chú trọng tới yêu cầu giáo dục đó. Năm học mới đầu tiên sau ngày 2-9-1945 lịch sử, Bác đã có thư gửi học sinh, trong đó căn dặn “các em hãy cố gắng, siêng năng học tập, ngoan ngoãn, nghe thầy, yêu bạn” và “mong các em ngoan ngoãn, đó hiển nhiên là yêu thương cha mẹ”, GS.TS Hoàng Chí Bảo cho biết.

Theo GS. TS Hoàng Chí Bảo, cái nôi, cái gốc để sinh thành tình yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, lòng yêu nước thương dân bắt đầu từ tình yêu đối với gia đình, quê hương xứ sở. Để lớn lên và phát triển lành mạnh về nhân cách, thiếu niên, nhi đồng cần phải được giáo dục, bồi dưỡng một tình cảm đặc biệt là “yêu thương cha mẹ”.

“Trên thực tế, Bác Hồ rất chú trọng tới yêu cầu giáo dục ấy. Chữ “hiếu” gắn liền với chữ “trung”. Để “tận trung với nước, tận hiếu với dân”, từ tuổi thơ, trẻ em phải được giáo dục cẩn thận về chữ hiếu, mà biểu hiện trực tiếp là yêu thương cha mẹ”, GS Bảo khẳng định.

Dẫn lại bối cảnh ra đời 5 điểu Bác Hồ dạy, GS Bảo cho biết, Bác Hồ thường xuyên giáo dục cán bộ đảng viên và các tầng lớp nhân dân, trong đó có thế hệ trẻ về lòng yêu nước, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào.

Đó là tình cảm đạo đức, cũng là phẩm chất chính trị cao quý. Yêu thương gia đình, cha mẹ gắn liền và nằm trong một tình cảm rộng lớn và sâu sắc hơn, đó là yêu Tổ quốc, yêu đồng bào. “Chúng ta không bao giờ được quên rằng, Bác Hồ trong nhiều bức thư gửi các cháu thiếu niên, nhi đồng, nhất là nhân dịp khai giảng năm học mới, trong tết Trung thu, riêng Trung thu 1945, Bác có 2 bức thư gửi cho các cháu, Bác luôn dạy các cháu về tình yêu thương cha mẹ, về “tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình”, “phải chăm ngoan học giỏi”, “ở trường phải kính thầy yêu bạn”, “ở nhà phải vâng lời và thương yêu cha mẹ” để lớn lên thành những công dân tốt, góp phần xây dựng đất nước”, GS Bảo nói.

Cũng chia sẻ về 5 điều Bác Hồ dạy, ông Hoàng Giai, nguyên Trưởng khoa Thiếu nhi, Trường Đoàn cao cấp Trung ương (nay là Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam), nguyên Ủy viên Hội đồng Đội Trung ương khóa 1, cũng cho rằng, khi nghiên cứu về 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng, chúng ta phải hiểu điều thứ nhất: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào” là quan trọng nhất, xuyên suốt cả 4 điều còn lại.

“Bác dùng từ “đồng bào” trong 6 điều Bác khuyên năm 1949, không dùng từ “nhân dân” trong thư Bác gửi ngày 31/10/1955 vì “đồng bào” là cùng một bào thai, từ dùng để gọi những người cùng một giống nòi, một dân tộc, một đất nước.

Theo suy nghĩ của tôi: “Yêu đồng bào”, trước hết là yêu bố mẹ, anh em, những người trong một gia đình. Hiểu như thế, chúng ta sẽ giải đáp được băn khoăn, vì sao trong 5 điều Bác Hồ dạy thiếu niên nhi đồng, Bác không đề ra một điều cụ thể là “Yêu gia đình”, ông Hoàng Giai nhấn mạnh.

Còn với Anh hùng Lao động, Nhà giáo Nhân dân Nguyễn Đức Thìn, tác giả phong trào “Nghìn việc tốt” của Đội TNTP Hồ Chí Minh, bồi hồi nhớ lại thời điểm tỉnh Bắc Ninh ra quyết định thành lập Trường cấp 2 Liên Sơn (nay là Trường THCS Tam Sơn) chỉ với sáu lớp học, 11 giáo viên và hơn 300 học sinh. “Chưa có trường xây mới, các lớp học tại cầu thờ và cầu chợ dưới chân chùa Tam Sơn. Năm học đầu tiên, sáu giáo viên là đoàn viên thanh niên lao động của trường đã hăng hái đề xuất và được thông qua việc thành lập Chi đoàn, Liên đội TNTP mang tên Ngô Gia Tự vào ngày 1-9-1961, dần trở thành mũi nhọn trong phong trào thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy trên cả nước lúc bấy giờ.

Ngày 24/3/1963, sau hơn một giờ tổ chức lao động trồng cây, Chi đoàn, Liên đội TNTP mang tên Ngô Gia Tự họp tổng kết ở sân trường. Phát huy việc tốt vừa làm được, trong vai trò Tổng phụ trách Đội Nguyễn Đức Thìn đã đề xuất sáng kiến phát động phong trào mới “Thi đua làm nghìn việc tốt thực hiện 5 điều Bác Hồ dạy, phấn đấu trở thành Cháu ngoan Bác Hồ” hay gọi tắt là “Nghìn việc tốt”.

“Bác tổng kết, truyền dạy, ân cần chỉ bảo cho các em, là kim chỉ nam cho các cấp, các ngành, các lực lượng, các tổ chức giáo dục thực hiện. Là mốc đánh dấu sự chuyển biến quan trọng của sự nghiệp giáo dục. Đối với thiếu niên nhi đồng, 5 điều dạy của Bác không những là sự chỉ dẫn cụ thể đầy đủ cho các cháu biết làm những gì, làm cách nào? Cố gắng để đạt kết quả tốt nhất. Hơn thế, lời dạy của Bác là lời khuyên nhủ ân cần, là tình thương yêu và tin tưởng vào các cháu thế hệ tương lai tươi đẹp của đất nước”, ông Thìn chia sẻ.

Theo ông Thìn, “Nghìn việc tốt” là biện pháp cụ thể hóa nội dung 5 điều Bác Hồ dạy, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ làm. “Có làm việc tốt mới là người tốt, hoàn thiện mình là Cháu ngoan Bác Hồ, xứng đáng Cháu ngoan Bác Hồ. Danh hiệu Cháu ngoan Bác Hồ trìu mến, thân thương, nhân cách con người. Bác Hồ là Anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.

Là cháu ngoan Bác Hồ, cũng là con người có nhân cách Việt Nam, hẳn nhiên phải là con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt mới xứng đáng Cháu ngoan Bác Hồ. Danh hiệu này đặc sắc tinh thần Việt Nam, tâm hồn Việt Nam trong sáng, đầy tình thương mến, đậm nét nhân văn”, ông Thìn nhấn mạnh.

Qua phong trào “Nghìn việc tốt”, các Tổng phụ trách Đội đã phát huy mạnh mẽ vai trò thắp lửa, để thiếu niên, nhi đồng cả nước tự quản, tự nguyện, tự giác tham gia hàng nghìn việc tốt như mũ rơm, túi thuốc đến trường thời kỳ chống Mỹ cứu nước; bớt nắm gạo góp gửi ra chiến trường, nuôi gà tặng bộ đội; ngày chủ nhật thăm giúp gia đình thương binh, liệt sĩ, làm đồng cùng hợp tác xã, chăm sóc trâu bò béo khỏe…

Trong thời kỳ hiện nay, lớp lớp thế hệ cán bộ Tổng phụ trách Đội, thiếu niên, nhi đồng cả nước luôn hăng hái, sôi nổi thi đua làm “Nghìn việc tốt”, góp sức xây dựng Tổ quốc. Qua đây, xuất hiện nhiều điểm sáng về phát huy vai trò lực lượng Tổng phụ trách Đội, nâng cao chất lượng phong trào thiếu niên, nhi đồng.

Với cô Nguyễn Thị Phương, Phó Hiệu trưởng trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm (TP Hà Nội) cho biết, từ những phong trào Đội, trường Đoàn Thị Điểm đã triển khai hiệu quả các hoạt động Đội như: Trường đã có riêng một Ban Thiếu nhi phụ trách hoạt động ngoại khóa và công tác Đội gồm khoảng 5-7 thành viên là Bí thư Đoàn trường, Tổng phụ trách Đội, giáo viên các môn mỹ thuật, âm nhạc, thể thao… đặt dưới sự điều hành trực tiếp từ một Phó Hiệu trưởng nhà trường.

Toàn bộ phong trào thiếu nhi của Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm được thiết kế khép kín theo hướng gần gũi, thay đổi hình thức liên tục để học sinh tham gia thay vì chỉ tham dự, tiêu biểu như Ngày hội tranh cử Liên đội trưởng, giành chuyên hiệu Nghi thức Đội, Ngày hội từ thiện “Vầng trăng yêu thương”, “Nuôi lợn đất thắp sáng ước mơ thiếu nhi Việt Nam”, Hội trại học tập…

Còn với Liên đội trường Tiểu học Dương Tơ 2 nằm trên địa bàn xã Dương Tơ, Phú Quốc, Kiên Giang cho rằng, cần phát huy vai trò của giáo viên Tổng phụ trách Đội trong việc tuyên truyền, tổ chức các hoạt động, thu hút các em thiếu nhi tham gia. Gắn với việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em ngay trong môi trường học tập là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Bên cạnh đó, cần lồng ghép các hình thức trò chơi vận động, trí tuệ… gắn với chủ đề, chủ điểm cho từng hoạt động.

Kết luận tọa đàm, chị Nguyễn Phạm Duy Trang, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Đội Trung ương, nhận định: các tham luận tại Tọa đàm đóng vai trò quan trọng trong nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục về lịch sử 80 năm của Đội TNTP Hồ Chí Minh; góp phần khơi dậy niềm tự hào, truyền thống vẻ vang của Đội, củng cố, cổ vũ niềm tin, khát vọng, ý chí và hành động của thiếu niên, nhi đồng cả nước.

Minh Kiệt