Cấp phiếu hẹn rồi mới yêu cầu giám định!

Sau 18 ngày háo hức chờ đợi, 8 giờ ngày 21.3, bà Nguyễn Thị Trinh - ngụ ở P.11, Q.3, TP.HCM (học viên lớp võ thuật aikido - Trung tâm TDTT Q.3) cùng con trai là Lê Ngọc Thành (18 tuổi, mắc hội chứng Down) đã có mặt trụ sở Công an Q.3. Trình “Giấy hẹn cấp CMND” của Thành, bà Trinh sững sờ khi nghe trung tá Phan Xuân Hoàn - cán bộ làm CMND tại đây, nói: “Trường hợp cháu Thành là đặc biệt, bị Down nên chúng tôi phải báo cáo và chuyển lên cấp trên. Chị đưa cháu lên Công an TP.HCM giải quyết”. Cũng cần nhắc lại, vào chiều 3.3, trung tá Hoàn đã “linh động” cho Lê Ngọc Thành - người bị  Down đầu tiên được lăn tay và được nhận “Giấy hẹn cấp CMND” trên địa bàn Q.3.

Những bạn trẻ với hội chứng Down sinh hoạt, học nấu ăn tại Hội quán DRD (Q.10, TP.HCM)

"Có những cán bộ trong ngành đã máy móc hiểu sai vấn đề khi không cấp CMND cho những trường hợp cụ thể mà báo nêu. Chẳng hạn trường hợp còn biểu diễn được võ thuật, tức vẫn còn điều khiển được năng lực hành vi".     Ông Vũ Xuân Dung - Phó cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an

Trao đổi với PV Thanh Niên, bà Trinh cho biết tiếp mẹ con bà tại trụ sở Công an TP.HCM là thượng tá Đoàn Ngọc Minh - Phó trưởng phòng Tổ chức hành chính về trật tự xã hội. Tại đây, bà Trinh tiếp tục thắc mắc: “Tại sao con tôi đã có phiếu hẹn cấp CMND ngày hôm nay mà chưa được nhận kết quả? Tại sao trên cùng địa bàn TP.HCM nhưng có nơi như Q.Phú Nhuận, Q.10 lại cấp CMND cho người bị Down một cách dễ dàng, trong khi có những nơi lại từ chối?”. Thượng tá Minh giải thích với bà Trinh: “Những trường hợp này vượt thẩm quyền giải quyết nên chúng tôi cần phải tập hợp hồ sơ để trình ban giám đốc. Gia đình chị bổ sung giấy giám định y khoa cho Thành. Nếu đã có giấy giám định, chúng tôi sẽ cử cán bộ đến tận nhà để lấy kết quả”.

Cũng rơi vào cảnh dở khóc dở cười là trường hợp của Thích Cẩm Nguyên (bị  Down, năm nay 20 tuổi, ngụ tại P.3, Q.3), hiện là học viên lớp võ thuật aikido - Trung tâm TDTT Q.3. Ngày 4.3, gia đình đã đưa Nguyên đến Công an TP.HCM xin cấp CMND. Và Nguyên nhận được “Giấy hẹn cấp CMND” - ghi ngày 24.3. “Đến trưa 21.3, một chú công an tìm đến gia đình tôi và thông báo phải nộp thêm giấy giám định sức khỏe cho Nguyên”, một người thân của Nguyên cho hay.

Theo võ sư Nguyễn Thị Thanh Loan (phụ trách lớp võ thuật aikido - Trung tâm TDTT Q.3, TP.HCM), Lê Ngọc Thành và Thích Cẩm Nguyên học tương đối khá trong lớp. Võ sư Loan lưu ý: “Nếu được đối xử nhẹ nhàng, các em sẽ hiểu và có khả năng giao tiếp. Nhưng trong môi trường lạ, các em dễ bị “khớp” và có khi không chịu nói gì, khiến người ta tưởng bị bệnh nặng”.

Tiếp tục “hiểu máy móc”?

Ở Việt Nam, số người chậm phát triển tâm thần chiếm tỷ lệ 0,47% đến 2,85% dân số, nam nhiều hơn nữ. (Nguồn: Tài liệu tập huấn giám định pháp y tâm thần toàn quốc năm 2008)

Thực tế, có những người mắc hội chứng Down cùng ngụ tại TP.HCM đã được cấp CMND. Chỉ tính riêng lớp học võ aikido (số 2 Hồ Xuân Hương, Q.3), khoảng 30% - 40% trong số gần 20 học viên mắc hội chứng Down, chậm phát triển tâm thần thường trú tại các quận: 1, 10, 11, Bình Thạnh… đã được cấp CMND. Bà Hằng - mẹ của Bùi Tất Thành (17 tuổi, ngụ tại P.13, Q.10, bị thiểu năng trí tuệ và gần như bị câm) kể: “Năm Thành được 15 tuổi, tôi đã đưa con đến Công an Q.10 làm CMND. Mấy cô chú ở đó đã tạo điều kiện thuận lợi về mặt thủ tục, còn cấp cho Thành những số đuôi rất dễ nhớ trong CMND là 3579”.      

Điều đáng nói, trong phát biểu liên quan đến bài viết Người Down bị hành CMND đăng trên Báo Thanh Niên số ra ngày 10.3.2011, ông Vũ Xuân Dung - Phó cục trưởng Cục Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội (C64), Bộ Công an cho rằng có những cán bộ trong ngành đã máy móc hiểu sai vấn đề khi không cấp CMND cho những trường hợp cụ thể mà báo nêu (chẳng hạn trường hợp còn biểu diễn được võ thuật, tức vẫn còn điều khiển được năng lực hành vi). Tuy nhiên, sau khi báo đăng tải ý kiến trên, vẫn còn những cán bộ công an tại TP.HCM cho rằng họ “bị vướng” bởi một số quy định pháp luật, đặc biệt là Nghị định 05/1999/NĐ-CP cũng như một số công văn hướng dẫn trong ngành nên chưa thể giải quyết cấp CMND cho những người mắc bệnh về não, kể cả những trường hợp đã có giấy hẹn cấp CMND.

Một cán bộ (đề nghị giấu tên) kiến nghị Bộ Công an nên có văn bản tháo gỡ, hướng dẫn cụ thể về việc xét cấp CMND cho những trường hợp bị Down, chậm phát triển tâm thần, bị di chứng chất độc da cam gây tổn thương não… để áp dụng thống nhất trên toàn quốc. Bởi theo ông, đây là vấn đề không chỉ xảy ra ở TP.HCM mà nhiều tỉnh, thành khác cũng gặp phải và có sự lúng túng trong xử lý.

Thích Cẩm Nguyên và Lê Ngọc Thành (thứ nhất và thứ ba, từ trái sang) trong lớp học võ aikido

Hãy lên tiếng giúp đỡ họ  Không phải ai bị Down cũng đều mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi. Trên thế giới cũng như ở nước ta, có rất nhiều người Down đi học, làm việc được. Họ cũng là người mà. Chẳng qua chúng ta nhìn họ với con mắt khác và không chia sẻ, không làm gì để giúp họ mà thôi… Không nên quy ra người ta bị Down, bại não mà không cấp giấy tờ tùy thân cho họ. Luật pháp đặt ra là phải phù hợp với thực tế cuộc sống chứ không thể máy móc, cứng nhắc. Hãy lên tiếng giúp đỡ và chia sẻ với những người bất hạnh này! TS - BS Nguyễn Ngọc Quang (Giám đốc Trung tâm Giám định pháp y tâm thần, Sở Y tế TP.HCM) Nên sửa đổi nghị định Ngay cả đối với những người mắc bệnh tâm thần, bị mất năng lực hành vi dân sự thì Hiến pháp và Bộ luật Dân sự năm 2005 cũng không hề có quy định phân biệt quyền công dân của họ. Công dân có quyền ngang nhau về giấy tờ hộ tịch: khai sinh, CMND, hộ khẩu... Ở nước ta, CMND không chỉ thể hiện sự quản lý hành chính về trật tự xã hội mà còn giúp công dân thực hiện nhiều quyền công dân, như: được thừa kế, được tặng cho, xác định cha-mẹ-con, tham gia một số hợp đồng giao dịch... Theo tôi, để đảm bảo quyền công dân, Nghị định 05/1999/NĐ-CP cần phải được sửa đổi cho phù hợp với quy định Hiến pháp và Bộ luật Dân sự. Tiến sĩ Nguyễn Văn Tiến (Trưởng bộ môn Tố tụng dân sự và Hôn nhân gia đình, trường ĐH Luật TP.HCM) Không phân biệt đối xử người khuyết tật Cộng đồng người khuyết tật trên khắp thế giới từng đấu tranh để không phải là công dân hạng 2. Và quyền của người khuyết tật được thực thi thông qua Luật Người khuyết tật ở các nước. Trong Công ước Quốc tế về quyền của người khuyết tật có nêu rõ: “Sự phân biệt đối xử đối với bất kỳ một người nào căn cứ trên sự khuyết tật của họ đều là sự xâm hại đến nhân phẩm và chân giá trị vốn có của con người”. Ở nước ngoài, tôi từng đi cùng chuyến bay với những người bị Down, từng thấy họ lập gia đình, thấy họ tham gia phát biểu ở những diễn đàn quốc tế về quyền của họ... Thạc sĩ Phát triển con người Võ Thị Hoàng Yến (Giám đốc Trung tâm Khuyết tật và phát triển tại TP.HCM)

 

Theo TN